Lista światowego dziedzictwa UNESCO
UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) to organizacja ONZ, mająca na celu wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także obronę praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.
Lista Światowego Dziedzictwa (World Heritage List) to wykaz obiektów dziedzictwa kulturowego i dziedzictwa naturalnego o „wyjątkowej powszechnej wartości”. Ustanowiono ją na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku. Do stycznia 2017 roku Konwencję przyjęły lub ratyfikowały 194 państwa.
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest pierwszym międzynarodowym traktatem, który stwarza ramy prawne, administracyjne i finansowe umożliwiające ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego i podnoszenia jego rangi. Konwencja została uchwalona podczas 32. sesji Zgromadzenia Ogólnego UNESCO 17 października 2003 roku. W tym rozumieniu dziedzictwo niematerialne to zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki.
Polonez
Staropolska nazwa poloneza brzmi „chodzony”, ale w zależności od regionu ten taniec nazywano także: „pieszy”, „łażony”, „wolny”, „powolny”, czy „gęsi”. Korowody par poruszają się krokiem dostojnego chodu po liniach krętych i prostych dobieranych przez prowadzącego. Jego początki sięgają XVI wieku.
To taniec grupowy o podniosłym, a jednocześnie radosnym charakterze. Grupa tańcząca poloneza może liczyć od kilku do nawet kilkuset członków. Uczestnicy tańczą w parach, które jedna za drugą maszerują w rytmie tworząc korowód. Pierwsza para, która prowadzi poloneza, jest odpowiedzialna za kierowanie korowodem.
Polonez stał się ważnym elementem dworskich uroczystości oraz obchodów zarówno o charakterze lokalnym, jak i narodowym. Tańczy się go w polskim stroju narodowym (kontuszowym). Możliwe są też suknie empirowe i mundury z czasów Księstwa Warszawskiego. Dziś ta tradycja jest wciąż żywo kultywowana, szczególnie przez zespoły ludowe, ale i uczniów przygotowujących się do egzaminu dojrzałości, polonez tradycyjnie otwiera bale maturalne, czyli tzw. studniówki. W czasie balów szkolnych obowiązują stroje wieczorowe.
Tańczenie poloneza ma wymiar symboliczny, w szczególności jako tańca otwartego, egalitarnego i łączącego uczestników ponad podziałami.
Obiekty UNESCO w Polsce
Polonez jest szóstym polskim wpisem na Liście Reprezentatywnej Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. W poprzednich latach wyróżniono: szopkarstwo krakowskie (2018), kulturę bartniczą (2020), sokolnictwo (2021), tradycję dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała (2021) oraz flisactwo (2022).
Na liście Reprezentatywnej Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Europie znajdują się m. in. : pochód olbrzymów i smoków w Belgii i Francji, sztuka muzyczna waltornistów (Francja, Luksemburg i Włochy), fado (Portugalia), flamenco (Hiszpania), chorwacka sztuka koronkarstwa, sztuka rzeźbienia krzyży i ich symbolika (Litwa), bałtyckie festiwale pieśni (Litwa, Łotwa i Estonia), kunszt budowy organów i muzyka organowa (Niemcy), czy lalkarstwo w Czechach i na Słowacji. Na liście jest również kultura sauny w Finlandii oraz dieta śródziemnomorska.
W tym roku w Botswanie wpisano także praktykę śpiewu operowego we Włoszech.
Na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znajdziemy 17 obiektów z Polski. Stare Miasto w Krakowie wpisano jako pierwsze w 1978 roku.
- Stare Miasto w Krakowie
- Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni
- Auschwitz-Birkenau – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady
- Puszcza Białowieska
- Stare Miasto w Warszawie
- Stare Miasto w Zamościu
- Średniowieczny zespół miejski Torunia
- Zamek Krzyżacki w Malborku
- Kalwaria Zebrzydowska – manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy
- Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
- Drewniane kościoły południowej Małopolski – Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa
- Park Mużakowski
- Hala Stulecia we Wrocławiu
- Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat
- Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnymi
- Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego Lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym
