Za narodziny weryzmu, muzyki wykorzystującej naturalistyczne treści i środki wyrazu uważa się konkurs na jednoaktową operę ogłoszony w 1889 roku przez wydawnictwo muzyczne Casa Sanzogno. Pierwszą nagrodę otrzymał Pietro Mascagni i jego „Rycerskość wieśniacza” (w oryginale „Cavalleria rusticana”), które zazwyczaj zestawia się z innym werystycznym dziełem, „Pajacami” Ruggero Leoncavalla, biorącym udział w tym samym konkursie. Wieczór z „Rycerskością i „Pajacami” określa się w skrócie „Cav/Pag”.
Oba dzieła kończą się rozlewem krwi. Akcja „Pajaców toczy się we włoskiej wiosce i przedstawia życie grupy artystów cyrkowych, jest tu tragedia miłosna, zazdrość, ale także i farsa. W „Rycerskości wieśniaczej” oglądamy życie mieszkańców sycylijskiej wsi, przez którą przechodzi wielkanocna procesja. Tu z kolei mamy brutalność, i dramat odtrąconej Santuzzy. Obie opery, o czym nie trzeba nikogo przekonywać, są muzycznymi arcydziełami.
W ubiegłym roku Opera i Filharmonia Podlaska połączyła „Rycerskość wieśniaczą” z „Via Crucis” Pawła Łukaszewskiego, uczestnicy Drogi Krzyżowej z oratorium i sycylijskiej procesji spotykali się podczas operowego intermezza. W bieżącym sezonie, zamiast oratorium zobaczymy „Pajace”, w nowej inscenizacji Michała Znanieckiego. Warto podkreślić, że – jak czytamy na stronie OiFP – białostocka produkcja pod batutą Massimiliano Caldiego będzie prapremierą oryginalnej partytury „Rycerskości wieśniaczej” opracowanej przez wydawnictwo Bärenreiter.
W „Pajacach” wystąpią: Marcelina Román i Anna Wolfinger (Nedda), Luis Chapa, Nazar Kachala i Gianni Leccese (Canio), Mariusz Godlewski i Adam Zaremba (Tonio), Rafał Pawnuk i Martin Filipiak (Silvio),Paweł Cichoński i Michał Ryguła (Peppe) oraz Bogdan Kordy, Mateusz Stachura, Piotr Pawlak i Kamil Wróblewski (Contadino).
W „Rycerskości wieśniaczej” pojawią się Iga Caban i Wioletta Chodowicz (Santuzza), Luis Chapa i Nazar Kachala (Turiddu), Mariusz Godlewski i Adam Zaremba (Alfio), Renata Dobosz i Oksana Gołambowska (Mamma Lucia) oraz Monika Ziółkowska i Iryna Zhytynska (Lola), a także Kiryll Lepay (Proboszcz). W obu tytułach zatańczą Natasza Borycka, Joanna Frątczak, Weronika Juchimiuk, Karolina Merda, Hanna Mocarska, Szymon Harasimowicz, Arkadiusz Jarosz, Sebastian Piotrowicz i Mateusz Wróblewski.
Scenografię przygotowuje Luigi Scoglio, Scenografię multimedialną Karolina Jacewicz, a choreografię Inga Pilchowska. Orkiestrą, Chórem, Chórem Dziecięco-Młodzieżowy i Baletem Opery i Filharmonii Podlaskiej zadyryguje Massimiliano Caldi. Premiera planowana jest na 10 maja 2024 roku, spektakl zostanie zagramy także 11, 12, 25 i 26 maja oraz 8, 9, 15 i 16 czerwca 2024 roku.
