Opera rozgrywa się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Melitene w Armenii. Donizetti zainteresował się dramatem „Polyecte” Pierre’a Corneille’a. W 1838 roku skomponował „Poliuta”, specjalnie dla słynnego tenora Adolphe’a Nourrita, który miał być pierwszym wykonawcą partii tytułowej. Przygotowania do premiery w Neapolu musiały zostać przerwane, ponieważ Ferdynand II, król Obojga Sycylii zakazał wystawienia utworu uznając go za bluźnierczy. Nouritt przeżył to tak bardzo, że załamał się i popełnił samobójstwo, w 1839 roku wyskoczył przez okno.
Kilka lat później Donizetti stworzył wersję francuską, pt. „Les martyrs” („Męczennicy”), którą wystawiono w Paryżu w 1840 roku. Opera bardzo podobała się publiczności, ale nie zyskała uznania krytyków. Wystawiana jest bardzo rzadko, znacznie większym powodzeniem cieszy się „Poliuto”, którego pokazano po raz pierwszy dopiero po śmierci Donizettiego. W tym tytule jako Paulina królowała Maria Callas, przetrwało żywe nagranie z 1960 roku z La Scali, legendarnej śpiewaczce partnerują m. in. Franco Corelli, Ettore Bastianini i Nicola Zaccaria, dyryguje Antonino Votto.
Cezary Tomaszewski to reżyser i choreograf, twórca m. in: wyróżnionej przez magazyny „Theater heute” i „Falter” autorskiej wersji operetki Franza Lehára „Wesoła wdówka”, obsadzonej przez cztery polskie sprzątaczki (najlepszy młody reżyser i najlepsza off-owa produkcja roku 2009 w Wiedniu). Współpracuje z Capella Cracoviensis, dla której przygotował wiele nowatorskich inscenizacji: m. in. madrygały Monteverdiego („Bar.okowa uczta” w barze mlecznym w Krakowie, pieśni Mendelssohna wyreżyserowanych w Lasku Wolskim („Naturzyści”), opery „Orfeo ed Euridice” Christopha Wilibalda Glucka, „Amadigi di Gaula” Georga Friedricha Händla, „Halki” Stanisława Moniuszki i „Così fan tutte” Wolfganga Amadeusza Mozarta. W 2021 roku w Operze Wrocławskiej przygotował „Wolnego strzelca” Carla Maria von Weber z udziałem Aleksandry Kurzak. W tym roku na Festiwalu Opera Rara w Krakowie zainscenizował „Raj i Peri”, oratorium Roberta Schumanna z udziałem Iana Bostridge’a.
Tomaszewski pracuje także w teatrach dramatycznych, przygotowuje przedstawienia autorskie, jego spektakl „Cezary idzie na wojnę” oparty na „Śpiewniku domowym” Stanisława Moniuszki cieszył się wielkim powodzeniem w Polsce i na świecie, został wystawiony prawie sto razy w czternastu krajach i na czterech kontynentach. Cezary Tomaszewski wykłada także w Akademii Sztuk Teatralnych im. S. Wyspiańskiego w Krakowie.
Do produkcji „Męczenników” w MusikTheater an der Wien artysta zaprosił Aleksandrę Wasilkowską (scenografia i kostiumy), Jędrzeja Jęcikowskiego (światło), Krzysztofa Kaczmarka (projekcje video), Barbarę Olech (choreografia) i Jakuba Momro (dramaturgia).
W „Les Martyrs” zaśpiewają m. in.: Roberta Mantegna (Pauline), John Osborn (Polyeucte), Mattia Olivieri (Sévère), David Steffens (Félix), Nicolò Donini (Callisthènes) i Patrick Kabongo (Néarque). Zadyryguje Jérémie Rhorer. Premiera odbędzie się 18 września 2023 roku na terenie Museums Quartier, Hala E (siedziba opery jest obecnie remontowana). Zaplanowano jeszcze cztery przedstawienia: 20, 23, 25 i 28 września.
Warto wspomnieć, że to w MusikTheater an der Wien została pokazana „Halka” Stanisława Moniuszki w reżyserii Mariusza Trelińskiego, w koprodukcji z Teatrem Wielkim – Opera Narodową w Warszawie śpiewali Corinne Winters, Piotr Beczała oraz Tomasz Konieczny, dyrygował Łukasz Borowicz.
