„Czarna maska”, trzecie dzieło sceniczne Krzysztofa Pendereckiego rozgrywa się w XVII-wiecznym Bolkenhain (obecnie Bolków nieopodal Wałbrzycha) na Dolnym Śląsku podczas karnawału. Opera pełna mistycyzmu, złożonych postaci i zawiłych emocji, przyciąga widzów unikalną narracją i mistrzostwem muzycznym, atmosfera niepewności i strachu narasta z każdym taktem muzyki. Centralnym punktem opowieści jest zagadkowa postać mężczyzny w czarnej masce, wzbudzająca lęk i niejasne skojarzenia – być może z zarazą, która nawiedziła miasteczko, albo z duchami przeszłości.
Libretto opery powstało na podstawie jednoaktówki niemieckiego noblisty Gerharta Hauptmanna z 1928 roku. Penderecki odkrył w nim potencjał, który pozwolił mu stworzyć dzieło pełne kontrastów i intensywnych emocji. Prapremiera w reżyserii słynnego Harry’ego Kupfera odbyła się 15 sierpnia 1986 roku podczas Festiwalu w Salzburgu, a następnie została przeniesiona do Opery Wiedeńskiej, gdzie spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem. W recenzjach zwracano uwagę na podobieństwa między tymi operami oraz na to, że Penderecki odświeżył konwencję „opery literackiej”. Opera została również wystawiona w Santa Fé w Stanach Zjednoczonych.
Polska premiera pod batutą Mieczysława Dondajewskiego i w reżyserii Ryszarda Peryta w oryginalnej wersji językowej odbyła się w 1987 roku w Teatrze Wielkim w Poznaniu, a w polskiej wersji językowej – rok później w Warszawie w reżyserii Alberta-André Lheureux, pod muzyczną dyrekcją Roberta Satanowskiego. „Czarną maskę” w reżyserii Krzysztofa Nazara wystawiła również w 1998 roku Opera Krakowska, a w 2016 roku własnej interpretacji dzieła podjął się Marek Weiss na deskach Opery Bałtyckiej.
Muzyka Pendereckiego stanowi niezwykle bogaty wachlarz ekspresji – od złowieszczej introdukcji, otwieranej przez silnie rozbudowaną sekcję perkusyjną, po pełne napięcia sceny zbiorowe. – Chciałem zintensyfikować nastrój egzystencjalnego niepokoju i makabreski– przyznaje Penderecki, dodając przy tym, że inspirował się technikami m. in. Verdiego i Berga.
Dzieło wyreżyseruje David Pountney, który wcześniej realizował w Warszawie m. in. „Kupca weneckiego” Andrzeja Czajkowskiego i „Straszny dwór” Stanisława Moniuszki, a ostatnio w Poznaniu „Otella”. Autorem scenografii Raimund Bauer, kostiumów Marie-Jeanne Lecca, choreografii Denni Sayers, reżyserii świateł Fabrice Kebour.
Wystąpią: Wojciech Parchem (Silvanus Schuller), Natalia Rubiś (Benigna), Katarzyna Drelich (Arabella), Elżbieta Wróblewska (Rosa Sacchi), Szymon Rona (Jedidja Potter), Wojtek Gierlach (François Tortebat), Adriana Ferfecka (Daga), Krzysztof Szumański (Löwel Perl), Bartosz Kieszkowski (Robert Dedo), Dariusz Machej (Pleban Wendt), Mateusz Zajdel (Hadank), Remigiusz Łukomski (Hrabia Ebbo Hüttenwächter), Magdalena Pluta (Hrabina Laura Hüttenwächter, Czarna śmierć), Piotr Maciejowski (Schedel), Filip Rutkowski (Dr Knoblochzer) oraz Pier Ewudu (Johnson).
Premiera odbędzie się 22 listopada 2024 roku, produkcja pokazana zostanie także 24, 27 i 20 listopada 2024. Spektakl przeznaczony dla widzów dorosłych – zawiera sceny przemocy.
