Pierwsza edycja „Festiwalu Muzyki Cerkiewnej w Radrużu
Słowo „aklamacje” pochodzi od uroczystego wezwania liturgicznego, charakterystycznego dla nabożeństw wschodnio – chrześcijańskich. Zabytkowa cerkiew św. Paraskewy w Radrużu jest z kolei inspiracją do idei seryjnych koncertów przedstawiających dziedzictwo muzyki cerkiewnej Rzeczypospolitej. Świątynia jest symbolem kulturowych dziejów wschodniego chrześcijaństwa w Rzeczypospolitej, które wytworzyło zupełnie odrębną ścieżkę tradycji artystycznych, zarówno w plastyce, architekturze jak i muzyce. W XVI wieku nastąpiły początki największego w historii spotkania się dwóch wielkich cywilizacji łacińskiej i bizantyjskiej. Rzeczypospolita stworzyła przestrzeń dla powstania fenomenu syntezy, której głównym owocem jest doświadczenie artystyczne wyrażone w liturgii.
Granice artystycznego świata, prezentowanego podczas koncertów, nie pokrywają się z współczesnymi granicami administracyjnymi. Źródła koncertowe wynikają z naukowego dorobku przede wszystkim badaczy ukraińskich. Założeniem „Festiwalu Muzyki Cerkiewnej w Radrużu” jest umożliwienie ponownego przeżycia specyficznego lokalnie kręgu muzyki cerkiewnej. Dlatego też istotnym zadaniem wydarzenia jest łączenie narodów mających jednakowe prawo do dziedziczenia skarbów muzycznych. Są nimi : monodyczne irmologiony, barokowa liturgia wschodnia oraz adaptacje lokalnych form i pomysłów kompozytorskich.
Dyrektorem artystycznym Festiwalu jest dr Łukasz Hajduczenia, baryton, absolwent Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie, Wydziału Wokalnego Uniwersytetu Muzycznego im F. Chopina w Warszawie, Wydziału Wokalnego Guildall School of Music and Drama w Londynie, a także Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, na którym obronił rozprawę doktorską, badacz dawnej muzyki cerkiewnej, solista Warszawskiej Opery Kameralnej i Polskiej Opery Królewskiej, laureat międzynarodowych konkursów wokalnych w Nowym Sączu, Moskwie, Łodzi, Katowicach i Barcelonie, kierownik i inicjator Męskiego Zespołu Muzyki Cerkiewnej „Katapetasma”.
Program „Festiwalu Muzyki Cerkiewnej w Radrużu”
W pierwszym koncercie „Pięć stuleci – pięć stylów muzyki cerkiewnej” 23 sierpnia 2024 roku wystąpią: Męski Zespół Muzyki Cerkiewnej „Katapetasma” oraz Żeński Zespół Muzyki Cerkiewnej „Armonia”. Koncert poprowadzi i zadyryguje nim Łukasz Hajduczenia.
W programie zawarty zostanie kompletny przekrój stylistyczny muzyki cerkiewnej Rzeczypospolitej, śpiewanej na przestrzeni pięciu stuleci. Bazowym stylem XVI wieku była monodia Rusi Kijowskiej, którą po raz pierwszy w państwie polsko-litewskim zaczęto zapisywać na pięciolinii. Dzięki temu, do dzisiaj można wiernie odtwarzać muzykę tamtych czasów z ksiąg zwanych irmologionami. Zachowały się one w dużej liczbie i stanowią główne źródło monodii prezentowanej podczas koncertu. Irmologiony zawierają również zbiór śpiewów greckich i bałkańskich, stanowiących o odrębnej charakterystyce lokalnego prawosławia. Wiek XVII to czas przemian wschodniego chrześcijaństwa Rzeczypospolitej, kiedy w cerkwiach pojawia się styl barokowy.
Program uzupełniają śpiewy chełmsko-podlaskie pochodzące najprawdopodobniej z kolejnych stuleci, a także utwory kompozytorskie, bazujące na najstarszych formach muzyki cerkiewnej Rzeczypospolitej. Patronką wydarzenia jest ponadto wyjątkowo czczona w kręgach rodzimego wschodniego chrześcijaństwa św. Paraskewa. Dlatego też, koncert inauguracyjny, zawiera szereg pieśni jej poświęconych.
W koncercie „Bizantyjskie i bałkańskie źródła muzyki cerkiewnej dawnej Rzeczypospolitej” 24 sierpnia 2024 roku wystąpi Evgeny Skurat z Paryża wraz z towarzyszeniem Zespołu Muzyki Cerkiewnej „Katapetasma” oraz Zespołu „Armonia”.
Muzyka cerkiewna dawnej Rzeczypospolitej charakteryzowała się szczególnym wpływem grecko-bałkańskiego areału kultury prawosławnej. To szczególnie istotne wschodnio chrześcijańskie dziedzictwo muzyczne zaprezentuje wybitny śpiewak Evgeny Skurat, posiadający unikatowe umiejętności wiernego rekonstruowania szeregu najstarszych notacji bizantyjskich oraz staroruskich. W programie koncertu znajdą się greckie śpiewy Rusi Kijowskiej XII–XIII wieku, a także utwory bizantyjskie i bułgarskie zapisane w pięciolinijnych irmologionach Rzeczypospolitej XVI–XVII wieku.
W ostatnim koncercie „Rekonstrukcja form liturgicznych dawnej Rzeczypospolitej”25 sierpnia 2024 roku Męski Zespół Muzyki Cerkiewnej „Katapetasma” (pod dyrekcją Łukasza Hajduczeni) oraz Zespół „Armonia” (pod dyrekcją Aleksandry Szymaniak) wykorzysta przestrzeń świątyni i wykona śpiewy antyfonalne, psalmy i irmologiony. Nieszpory wieczorne i całonocne czuwanie podzielone będą na dwa chóry: męski i żeński. Formy muzyczne zastosowane w tym wydarzeniu będą w całości zaczerpnięte z monodycznych irmologionów Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Zaprezentowanych zostanie szereg psalmów, stycher, hymnów, a także apogeum – obszerny fragment Wielkiego „Polieleosu” Multańskiego. Arcydzieło to, pochodzące z Irmologionu Supraskiego (XVI–XVII w.) w oryginale trwa aż pół godziny. W cerkwi św. Paraskewy zabrzmią śpiewane na dwa chóry, najistotniejsze fragmenty muzyki „Polieleosu” – centralnego momentu jutrzni.
Pełna informacja o programie i artystach znajduje się tutaj.
