Rita Gombrowicz, która objęła patronat honorowy nad najnowszą produkcją Polskiej Opery Królewskiej mówi: Cieszę się, że część niepublikowanych dotąd rękopisów Historii (Operetki) posłużyła do stworzenia opery HI§TORY, tym bardziej, że są one jednymi z nielicznych, które się zachowały. Gombrowicz miał zwyczaj niszczenia swoich rękopisów. Wierzę, że ta opera pomoże rzucić nowe światło na jeszcze lepsze zrozumienie autobiograficznego kontekstu dzieła Gombrowicza i jego relacje z historią.
Witold, główny bohater opery jest wcieleniem autora dramatu. Siedemnastoletni chłopak staje do konfrontacji z własną rodziną i reprezentowanymi przez jej członków złudnymi społecznymi ideałami, a następnie z twórcami wielkiej Historii. Do akcji włączeni zostają ojciec, matka i rodzeństwo słynnego dramaturga, a ich charakterystyczne cechy osobowości, a nawet melodie głosów, znajdują odzwierciedlenie w muzyce. W drugim akcie na scenę wkraczają postaci historyczne – m.in. car Mikołaj II, cesarz Wilhelm II, Józef Piłsudski… Przeplatające się wątki osobiste i polityczne tworzą mozaikę znaczeń, groteskową plątaninę zdarzeń realnych i wyobrażonych. To, co miało być „muzyczną komedią” staje się obrazem tęsknoty za nie-uwikłaniem, za wolnością od „formy”, od „gęby”, od „stroju”, od „buta”, od zwodniczości świata, od małej i wielkiej historii.
W prawie każdej powieści Gombrowicza jest „Drugi On”. Jak czytamy w zapowiedzi prasowej: Oczywiście można twierdzić z przekonaniem i nie bez racji, że Gombrowiczów jest więcej. Bo przecież każdy autor piszący sztukę jest każdą postacią, którą wymyślił. To podwojenie tak często powracające w twórczości Gombrowicza jest niezwykle charakterystyczne i trudno się dziwić, że kompozytor zaryzykował takie właśnie istnienie autora i bohatera na scenie.
Michał Dobrzyński opracował tekst opery na podstawie nieukończonego dramatu „Historia” Witolda Gombrowicza, w tym fragmentów, które nigdy dotąd nie zostały opublikowane. Kopie manuskryptów osobiście udostępniła kompozytorowi pani Rita Gombrowicz. Jednym z naczelnych zadań mojego pisania to przedrzeć się poprzez Nierzeczywistość do Rzeczywistości – powiedział kiedyś Gombrowicz, a Michał Dobrzyński za pomocą uniwersalnego języka muzyki przenosi tę myśl w nowy wymiar. Nieukończony dramat pozostawia szerokie pole do muzycznej interpretacji – jak podkreśla sam kompozytor: wyrazistość myśli i jaskrawa wręcz czytelność użytych Gombrowiczowskich postaci-symboli […] wydaje się w jakiś szczególny sposób korelować z historią rozgrywającą się także dzisiaj i na naszych oczach.
Kierownictwo muzyczne nad prapremierą „Hi§tory” objął Karol Szwech. Wystąpią Michał Sławecki (Witold – kontratenor / Albertyn), Iwona Lubowicz (Witold – sopran), Aneta Łukaszewicz i Małgorzata Pańko-Edery (Matka / Cesarzowa), Robert Gierlach i Paweł Michalczuk (Ojciec / Profesor / Cesarz Mikołaj II / Cesarz Wilhelm II / Piłsudski), Łukasz Hajduczenia i Robert Szpręgiel (Janusz / Rasputin / Xiążę Von Pless / Wieniawa Długoszowski), Witold Żołądkiewicz (Jerzy / Xiążę Von Eulenburg / Adaś Mauersberger), Dorota Lachowicz i Monika Ledzion-Porczyńska (Rena), Joanna Freszel (Albertyna / Krysia), Piotr Halicki (Hindenburg) oraz Sylwester Smulczyński (Ludendorff). W partiach aktorskich na scenie pojawią się Sławomir Jurczak, Grzegorz Karłowicz, Łukasz Kurczewski (Prokurator, Generał, Głos, Paléologue, Adiutant, Minister Wojny, Minister I, II, III).
Spektakl wyreżyserowali Maciej Wojtyszko i Jakub Krofta, scenografię zaprojektował Wojciech Stefaniak, kostiumy Dorota (Dorothée) Roqueplo. Za reżyserię świateł odpowiedzialny jest Piotr Pawlik, a za projekcje Marek Zamojski.
Wydarzenie zostało wpisane do kalendarza obchodów Roku Witolda Gombrowicza, ogłoszonego przez Senat RP. Prapremiera odbywa się pod honorowym patronatem Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Małgorzaty Kidawy-Błońskiej oraz Rity Gombrowicz.
Prapremiera „Hi§tory” odbędzie się 23 listopada 2024 roku, kolejny spektakl – 24 listopada 2024 roku.
