Rozmowa została nagrana 12 stycznia 2024 roku w Dziale Teatralno-Filmowym Muzeum Historii Katowic, w dawnym mieszkaniu artystów Barbary i Stanisława Ptaków.
9 lutego 2024 roku w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie odbędzie się światowe prawykonanie nowej opery Aleksandra Nowaka. W ramach festiwalu Opera Rara zostanie zaprezentowane dzieło „JA, ŞEKÜRE”. Kompozytor sam napisał libretto inspirowane wątkami powieści „Nazywam się Czerwień” tureckiego pisarza Orhana Pamuka, laureata Nagrody Nobla. Opera będzie wykonana trzykrotnie: 9 (o 19.00), 10 (o 16.00) i 11 (o 12.00) lutego. Autorem instalacji jest Marcin Chlanda, wideo zrealizował Jakub Kotynia, a produkcją zajęła się Bożena Sowa. W obsadzie znaleźli się: Şeküre – Aleksandra Żakiewicz (sopran), Meddah – Jan Jakub Monowid (kontratenor), Kara – Bartosz Gorzkowski (tenor), Ilustrator I – Sebastian Szumski (baryton), Ilustrator II – Jacek Wróbel (baryton), Enişte – Maciej Straburzyński (bas). Wystąpią też: Spółdzielnia Muzyczna oraz Capella Cracoviensis i Chór Polskiego Radia pod dyrekcją Macieja Tomasiewicza.
Informacje o kompozytorze
Urodzony w 1979 roku w Gliwicach Aleksander Nowak został dwukrotnie uhonorowany nagrodą Koryfeusz Muzyki Polskiej (2020, 2021). Otrzymał też „Paszport Polityki” (2018), Nagrodę Onetu O!lśnienia (2020), Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (2021), „Gwarancje Kultury” (2011), Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2012, 2015), Stypendium Narodowego Centrum Kultury „Młoda Polska” (2011) i Nagrodę Marszałka Województwa Śląskiego (2007), Nagrania jego 2 kompozycji zostały uhonorowane Fryderykiem w kategorii Album roku – muzyka operowa i oratoryjna: „ahat-ili Siostra bogów” (2021) oraz „Syrena. Melodrama aeterna” (2022). Polskie Wydawnictwo Muzyczne publikuje jego utwory, nagrywane przez PWM-Anaklasis, Polskie Radio Katowice, CD Accord i Sarton.
Zaczął komponować już jako uczeń Państwowej Szkoły Muzycznej w Gliwicach pod opieką ukraińskiej kompozytorki i pianistki Uliany Biłan. Następnie studiował kompozycję w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach u profesora Aleksandra Lasonia. Kontynuował studia pod kierunkiem Steve’a Rouse’a w Uniwersytecie w Louisville w USA (2006-2008). Tam skomponował swoją pierwszą operę „Sudden Rain” jako pracę dyplomową. Od kilku lat jest kierownikiem Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki w katowickiej Akademii Muzycznej, gdzie uzyskał tytuł profesora (2022). Był prezesem katowickiego oddziału Związku Kompozytorów Polskich (2011-2020) i koordynował festiwale: „Śląskie Dni Muzyki Współczesnej”, „Śląskie Trybuny Kompozytorów” oraz „Brand-New Music”.
Aleksander Nowak tworzy muzykę instrumentalną i wokalno-instrumentalną, od utworów solowych, przez pieśni i kameralistykę, po kompozycje symfoniczne, opery i dramaty muzyczne. W latach 2010-2011 w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie grano jego operę kameralną „Sudden Rain” do libretta Anny Koniecznej w reżyserii Mai Kleczewskiej. Akcja przedstawia losy małżeństwa, obchodzącego rocznicę ślubu, która staje się pretekstem do wspomnień i resentymentów. Wystąpili: Ingrida Gapova, Tomasz Piluchowski oraz chór i orkiestra TWON pod dyrekcją Marka Mosia. W ten sposób Nowak został w Polsce zauważony jako twórca operowy.
W 2013 roku podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” odbył się pokaz quasi-dramatu muzycznego na głosy solowe i wideo „Spoon River” do tekstów Edgara Lee Mastersa, stworzonego we współpracy z Adamem Dudkiem. Teatr Wielki w Poznaniu zamówił jego kolejne dzieło wokalno-instrumentalne „Space Opera”. Libretto stworzył na prośbę kompozytora bułgarski pisarz Georgi Gospodinov. Prapremiera opery w reżyserii Eweliny Pietrowiak odbyła się na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu w marcu 2015 roku. Adam i Ewa wyruszają w kosmiczną podróż na Marsa. Astronautom towarzyszą muszki owocówki, a podróż jest transmitowana w formie reality show. Quasi-realna sytuacja staje się pretekstem do refleksji o człowieku, przyrodzie i przyszłości świata.
We wrześniu 2018 podczas Festiwalu Sacrum-Profanum odbyła się prapremiera opery „ahat-ilī – Siostra bogów”, skomponowanej do libretta Olgi Tokarczuk, która rok później odebrała z rąk króla Szwecji Nagrodę Nobla. Przedstawienie wyreżyserowała uznana artystka Pia Partum. Operę zamówiło Krakowskie Biuro Festiwalowe. Postacie ludzkie śpiewały po angielsku, a bogowie i demony używali różnych języków z przeszłości: akadyjskiego, łaciny, starogreckiego, prasłowiańskiego i azteckiego. Scenografię stworzyła Magda Maciejewska. Akcja toczyła się na ruchomym kole (scenie obrotowej) i spektakl miał znakomitą obsadę. Wystąpili: Urszula Kryger, Ewa Biegas, Joanna Freszel, Jan Jakub Monowid, Łukasz Konieczny, Sebastian Szumski, Bartłomiej Misiuda oraz Chór Polskiego Radia i Orkiestra AUKSO pod dyrekcją Marka Mosia. Punktem wyjścia był jeden z najstarszych mitów ludzkości. Sumeryjska bogini miłości i wojny Inanna ma siostrę Ereszkigal, która jest boginią śmierci. Kompozytor stwierdził: Większość postaci w tej historii to bogowie, ale głównym bohaterem jest człowiek i jego czasem boska, a czasem nie-boska natura.
W roku 2019 na zamówienie festiwalu Auksodrone w Tychach Nowak skomponował utwór „Drach. Dramma per musica” do libretta Szczepana Twardocha, a latach 2020-2021 kolejne dramaty muzyczne „Syrena. Melodrama aeterna” oraz „Pokora. Drammagiocoso”. Złożyły się one na trylogię utworów z librettami Twardocha. W roku 2021 powstał utwór „lo firgai – Maska”, monodram na podstawie opowiadania „Maska” Stanisława Lema, w roku 2022 – „Baśń o sercu”, dramat kameralny do libretta Radka Raka, na podstawie powieści „Baśń o wężowym sercu”, a w roku 2023 kolejny dramat, „Rzeczy. Vaudeville” do libretta Marcina Wichy na podstawie powieści „Rzeczy, których nie wyrzuciłem”.
Obecnie Aleksander Nowak tworzy operę „Wesele” do libretta według dramatu Stanisława Wyspiańskiego. Na stronie internetowej kompozytora, w dziale LOG można przeczytać jego listy, które są pisane co tydzień. Sam kompozytor, tworząc log w okresie pandemii koronawirusa (w maju 2020 roku) stwierdził, że ma to być: Zapis kolejnych kroków na drodze od pustej kartki do skończonej partytury z elementami tego, co pojawia się w polu widzenia w trakcie pisania utworu. Być może kolejnych utworów. Wyobrażam to sobie jako rodzaj dziennika pokładowego wyprawy (log-book). Cel, kurs, pogoda oraz najważniejsze wydarzenia. Bez narracji; dramaturgię można sobie domyśleć.
