Syreny są bohaterkami niezliczonych mitów i legend. Przypisywana jest im moc demoniczna, czyniąc z nich to przerażające monstra, to znów boginki uwodzące i zabijające marynarzy. Dlatego Odyseusz, który słuchał ich śpiewu rozkazał wszystkim swym ludziom, aby zatkali sobie uszy woskiem, natomiast jego samego przywiązali do masztu. Według Platona, Syreny znajdowały się na każdym z ośmiu kosmicznych kręgów, a w rytm ich obrotów każda z nich śpiewała jedną nutę, tworząc w ten sposób harmonię świata. W mitologii greckiej były to pół kobiety-pół ptaki.
Dopiero w czasach nowożytnych syrena przyjęła postać pół kobiety-pół ryby i tak przedstawiana jest np. jako patronka i opiekunka Warszawy. Według Ewy Szelburg – Zarembiny Syrena złotą strzałą miała wskazywać zagubionemu na łowach księciu miejsce jego przeznaczenia, na którym wyrosła Warszawa. Według Artura Oppmana Syrenę schwytali rybacy i skrępowaną zanieśli do wioski, ale swoim pięknym śpiewem przekonała strażnika, żeby ją uwolnił. Według innej legendy dawno, dawno temu z Atlantyku na Bałtyk przypłynęły dwie siostry syreny. Jedna z nich upodobała sobie skały w cieśninach duńskich i obecnie można ją oglądać siedzącą na skale u wejścia do portu w Kopenhadze. Druga dopłynęła do Wisły, wyszła na ląd u podnóża dzisiejszego Starego Miasta, aby odpocząć. Miejsce spodobało jej się tak bardzo, że postanowiła tu zostać na zawsze.
Syreny staną się też patronkami pierwszej edycji festiwalu w Trójmieście. Motywem przewodnim tego wydarzenia jest twórczość kobiet, często marginalizowana i zapomniana. To nawiązanie do tych mitów, w których Syreny nie są symbolem niebezpiecznej kobiecości, lecz personifikacją wiedzy tajemnej i mądrości, innego spojrzenia na świat, przełamywania schematów i zmian mentalności społeczeństw.
Droga kobiet do kompozycji była równie długa, jak i ta dla kobiet w nauce. Do 1850 roku nauka kompozycji była dozwolona tylko dla mężczyzn. Konkurs kompozycji, Prix de Rome, otwarto dla kobiet dopiero po stu latach istnienia w 1903 roku, po nadzwyczaj burzliwej debacie w Academie des Beaux Arts.
Program Festiwalu „Syreny23”
- Koncert inauguracyjny „Questa bella Sirena” (piątek, 20 października 2023 roku, godz. 19.00, Kunszt Wodny w Gdańsku, Targ Rakowy 11) poświęcony będzie twórczości wybitnej kompozytorki francuskiej, Elisabeth Jacquet de la Guerre (1655-1729). W programie znajdą się także teksty Homera, Franza Kafki i Julii Fiedorczuk. Wystąpi jedna z najwybitniejszych młodych gwiazd muzyki barokowej, sopranistka Ana Vieira Leite. Towarzyszyć jej będzie Zespół Mousike Tekhne pod dyrekcją Doroty Cybulskiej – Amsler (klawesyn), Jonathan Nubel (skrzypce barokowe), Karolina Jesionek (traverso), Ewa Witczak (viola da gamba), a także Andrzej Ferenc, aktor teatralny i filmowy.
- „Kompozytorki. Panel konferencyjny oraz koncert” odbędzie się w sobotę, 21 października 2023 roku o godz. 11.00 w Dworku Sierakowskich przy ul. Czyżewskiego 12 w Sopocie. Motywem przewodnim będzie obecność kompozytorek, jak i instrumentalistek w historii muzyki. Publiczność nie zna znakomitej twórczości Louise Farenc, Augusty Holmes i Ethel Smyth. Nadal panuje przekonanie, że twórczość kobiet była marginesowa, ale okazuje się, że liczba i jakość kompozycji kobiet jest imponująca. Referaty na ten temat wygłoszą Dorota Cybulska – Amsler oraz Katarzyna Markiewicz. Zaprezentowane zostaną unikalne nagrania utworów Heleny Krzyżanowskiej(1867-1939) i Ireny Wieniawskiej-Poldowski. Wykonane zostaną kompozycje m. in.: Hildegardy von Bingen, Franceski Caccini, Izabeli Colbran, Cecile Chaminade, Ireny Wieniawskiej-Poldowski i Pauliny Viardot. Zaśpiewa brytyjsko grecka sopranistka Danae Eleni, o której pisaliśmy przy okazji „Czarodziejskiego fletu” prezentowanego w cyklu „Opera na Koszykach”. Eleni jest także założycielką organizacji Help Musicians Ukraine. Na fortepianie zagra Aleksandra Bobrowska.
- Trio Immersio w składzie: Vira Zhuk (skrzypce), Mariam Vardzelashvili (fortepian) i Irene Kok (wiolonczela) podczas Koncertu 21 października 2023 roku o godz. 14.00 w Dworku Sierakowskich przy ul. Czyżewskiego 12 w Sopocie przedstawi m. in. kompozycje współczesnej kompozytorki Eka Chabashvili.
- Tego samego dnia, 21 października 2023 roku o godz. 17.00 w Gdyni w Konsulacie Kultury przy ul. Jana z Kolna 25 odbędzie się koncert Elżbiety Stefańskiej oraz jej podopiecznej, japońskiej klawesynistki Mariko KatoShioya. Podczas wieczoru będzie można też usłyszeć rozmowę o książce Joanny Wiśnios i wspomnieniach o światowej sławy pianistce, laureatce I nagrody w IV Międzynarodowym Konkursie im. Fryderyka Chopina (1949), Halinie Czerny – Stefańskiej.
- O godz. 20.00 w Gdyni w Konsulacie Kultury posłuchamy koncertu jazzowego Agi Zaryan i Michała Tokaja. W programie znajdzie się twórczości kompozytorek, które swoją muzyką wpisały się w historię jazzu i rozrywki.
- Ostatni dzień Festiwalu „Syreny23” to Spacer Miejski „Metropolitanka”, śladami kobiet Solidarności (Gdańsk, Stocznia Gdańska, Brama Nr 2, godz. 11.00) to pokazy filmowe: „Solidarność według kobiet” w reżyserii Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego (Gdynia, Konsulat Kultury, godz. 14.00) oraz „Wszyscy wszystko zjedli” w reżyserii Kamila Witkowskiego (Gdynia, Konsulat Kultury, godz. 17.00). W dyskusji po seansie udział wezmą Madina Mazalieva, bohaterka filmu, Marina Hulia, Katarzyna Błażejewska – Stuhr i Kamil Witkowski.
- O godz. 19.00 odbędzie się tam także koncert i spotkanie poetyckie „Grawitacja Słowa” z udziałem poetki Yulią Berezhko-Kaminską oraz zespołu Vilni, założonego przez studentki z Ukrainy. Artystki wykonują przede wszystkim muzykę ukraińską.
- Wydarzeniem towarzyszącym będą Warsztaty Arteterapii dla Seniorów (Gdynia, Konsulat Kultury, ul. Jana z Kolna 25, 22 października 2023 roku, godz. 11.00). Poprowadzi je Justyna Kurek-Matysiak. Na zajęciach będzie można dowiedzieć się, że sztuka jest nie tylko kluczem do zrozumienia i komunikowania uczuć, ale także służy jako narzędzie terapeutyczne.
Organizatorami wydarzenia są Gdańska Fundacja Kultury i Association Autrement. Więcej informacji o Festiwalu znajduje się tutaj.
