Beatrix Cenci była włoską szlachcianką mieszkającą w Rzymie. Stała się znana z zamordowania swojego okrutnego ojca Francesca Cenci i słynnego na całą Europę procesu przed sądem papieskim. Jej nieszczęśliwe losy do dziś inspirują artystów, Beatrix jest bohaterką obrazów, legend, poematów, dramatów, oper i filmów. Pisali o niej m. in. Percy Shelley, Juliusz Słowacki, Stendhal, Honoriusz Balzak, Aleksander Dumas, Stefan Zweig, Alberto Moravia i Kazimierz Przerwa-Tetmajer. W 1971 roku w Waszyngtonie odbyła się premiera „Beatrix Cenci”, innej opery poświęconej Rzymiance, jej autorem jest Alberto Ginastera. Według włoskiej legendy w wigilię swojej śmierci pojawia się na moście św. Anioła.
Twórczość Ludomira Różyckiego (1883-1953) jest dziś w dużej mierze zapomniana, choć, jak czytamy w materiałach prasowych, w pierwszej połowie XX wieku był on bardziej popularny niż Karol Szymanowski. Pisał poematy symfoniczne, opery i balety, np. „Erosa i Psyche”, „Pana Twardowskiego”, czy „Casanovę”. Premiera „Betrix Cenci” odbyła się 30 stycznia 1927 roku w warszawskim Teatrze Wielkim pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga. Po raz drugi i ostatni zaprezentowano dzieło w 1935 roku w Poznaniu, po wojnie opera nie była nigdzie wystawiana.
Libretto opery oparte jest na tragedii Juliusza Słowackiego oraz „The Cenci” Percy’ego Shelleya. Wersja Stefanii Różyckiej silniej zaakcentowała postać ojca i wątek kazirodczy. Próba gwałtu staje się impulsem, który doprowadza dziewczynę do morderstwa. Beatrix zostaje skazana na śmierć. W swoim języku muzycznym Różycki nawiązuje do weryzmu, Wagnera i Pucciniego, jego Toska też dzieje się w Zamku św. Anioła.
W koncertowej wersji dzieła 11 maja 2024 roku wystąpią: Magdalena Schabowska (Beatrix Cenci), Krzysztof Szumański (Francesco Cenci), Karina Skrzeszewska (Lucrezia Cenci), Szymon Mechliński (Pietro Negri) i Łukasz Załęski (Giano Giani). Na scenie pojawią się także Adrian Janus, Remigiusz Łukomski, Magdalena Stefaniak, Roksana Maciejczuk, Magdalena Pluta, Mirosław Gotfryd, Przemysław Cierzniewski, Michał Piskor, Anna Bernacka oraz Michał Romanowski. Chór i Orkiestrę Teatru Wielkiego – Opery Narodowej oraz Dziecięcy Chór Artos im. Władysława Skoraczewskiego poprowadzi Marta Kluczyńska, która w sezonie 2021/2022 dyrygowała koncertowym wykonaniem „Barbary Radziwiłłówny” Henryka Jareckiego. Projekcje video przygotuje Kamila Siwińska.
Dzień wcześniej, 10 maja 2024 roku o godz. 17.00 w Salach Redutowych odbędzie się „Preludium premierowe: Różycki”. Zabrzmi „Sonata wiolonczelowa” i „Rapsodia na trio fortepianowe”, zagrają Paweł Wakarecy (fortepian), Anna Maria Staśkiewicz (skrzypce) i Marcin Zdunik (wiolonczela).
