Dzieło w trzech aktach i dwunastu obrazach francuskiego kompozytora Francoise’a Poulenca powstało na podstawie tekstu Georgesa Bernanosa i powieści „Die Letzte am Schafott” („Ostatnia na szafocie”) Gertrudy von Le Fort z 1931 roku. Opera opiera się na historycznym wydarzeniu: egzekucji 17 lipca 1794 roku w Paryżu szesnastu sióstr karmelitanek, później znanych jako męczennice Compiègne, które odmówiły zrzeczenia się ślubów. Tragiczny epizod zainspirował Gertrudę von Le Fort do napisania powieści.
Światowa prapremiera (w języku włoskim) miała miejsce w Mediolanie, w styczniu 1957 roku. Wystąpiły w niej tak wielkie gwiazdy jak m. in. : Virginia Zeani (Blanche), Gianna Pederzini (Stara Przeorysza – Madame de Croissy), Leyla Gencer (Nowa Przeorysza – Madame Lidoine),Eugenia Ratti (Siostra Konstancja), Gigliola Frazzoni (Matka Maria) i Fiorenza Cossotto (Siostra Matylda), dyrygował Nino Sanzogno. Kilka miesięcy później miała miejsce prapremiera francuska, pod dyrekcją Pierre’a Dervaux śpiewały m. in.: Denise Duval (Blanche), Denise Scharley (Madame de Croissy), Régine Crespin (Madame Lidoine) i Rita Gorr (Matka Maria). To nagranie zarejestrowano także w studiu i wydano w wytwórni EMI Classics.
W Polsce operę wystawiono tylko raz, w Teatrze Wielkim w Łodzi, w 2000 roku śpiewały w tym przedstawieniu m. in.: Anna Cymmerman (Blanche), Joanna Gzella (Stara Przeorysza), Krystyna Rorbach (Nowa Przeorysza) i Agnieszka Makówka (Matka Maria). Spektakl, pod muzycznym kierownictwem Tadeusza Kozłowskiego wyreżyserował Krzysztof Kelm.
„Dialogi karmelitanek” to jedna z trzech oper Poulenca, obok komedii „Cycki Tejrezjasza” i wstrząsającego monodramu „Głos ludzki”, w Polsce wystawionego m. in. we wspaniałych inscenizacjach Mai Kleczewskiej i Michała Znanieckiego, z wielką kreacją Joanny Woś w obu tych produkcjach.
– Badam „Dialogi” wychodząc od pragnienia odkrycia intymności bohaterek, ich sekretnych pokoi, w których wciąż są kobietami przesiąkniętymi wspomnieniami i pragnieniami. Zainspirowana niektórymi portretami Jacquesa-Louisa Davida przedstawiającymi kobiety spoczywające na miękkich poduszkach, wyobraziłam sobie pochodzenie karmelitanek poprzez ich prostotę i urodę. Zastanawiam się, kim były wcześniej, zanim znalazły się w zakonie – opowiada reżyserka rzymskiej produkcji, Emma Dante.
– Od pierwszego wykonania „Dialogów karmelitanek” minęło 65 lat – mówi dyrygent Michele Mariotti, dla którego było to pierwsze wystąpienie w roli dyrektora muzycznego Opera di Roma. – W ostatnich latach, poza intencjami autorów, dzieło było przedmiotem sprzecznych odczytań. Byli tacy, którzy uznali je za zdrową alternatywę dla surowości awangardy, ale i tacy, którzy krytykowali je jako partyturę konserwatywną. Czas pokazał bezsensowność tych kontrowersji i dziś pozwala je przezwyciężyć: zarówno tekst Bernanosa, jak i muzyka Poulenca są dziś powszechnie uważane za szczytowe osiągnięcie teatru XX wieku.
W nowej produkcji Opery Rzymskiej w partii Blanche de la Force występuje amerykańska sopranistka Corinne Winters. Artystka kreowała już w Rzymie Madamę Butterfly i Katię Kabanovą, a w roku 2019 wcieliła się w Moniuszkowską Halkę u boku Piotra Beczały w produkcji Mariusza Trelińskiego (i dyrekcją Łukasza Borowicza) w Theather an der Wien. Anna Caterina Antonacci jest Madame de Croissy, Ekaterina Gubanova Matką Marią, a Emöke Baráth Siostrą Konstancją. Ewa Vesin śpiewa rolę Nowej Przeoryszy, Madame Lidoine, będzie to jej kolejny występ w Operze Rzymskiej. Polski tenor Krystian Adam debiutuje na deskach tego teatru wykonując rolę Kapelana.
Planowanych jest 5 przestawień, ostatnie odbędzie się 6 grudnia.
Nową inscenizację „Dialogów karmelitanek” można obejrzeć na stronie RaiPlay, włoska telewizja zarejestrowała i udostępniła spektakl. Link do całego przedstawienia znajduje się tutaj.
