Tomasz Pasternak: Wystąpili Państwo w cyklu „Electro Classic” w Hali Koszyki z nietypowymi aranżacjami utworów barokowych. Jak narodził się pomysł takiej odsłony baroku?

Kaja Mianowana: Autorką pomysłu jestem ja. Zawsze marzyłam, żeby pokazać światu swój głos w repertuarze klasycznym. Jednak moja osobowość artystyczna nigdy nie pasowała do kanonów klasycznych wykonań. Mimo klasycznego wykształcenia od zawsze śpiewałam muzykę rozrywkową. Wydałam też kilka popowych singli, więc jest dla mnie naturalne, że nikt nie kojarzy mnie z tradycyjnym śpiewem klasycznym. 

Podczas jednej z edycji Festiwalu Dramma Per Musica dostałam możliwość zaprezentowania swojego pomysłu. Od razu wpadł mi do głowy angielski barok elektronicznie. Z początku była to wersja koncertu live w formie wideo. Następnie narodziła się płyta. Później koncerty w nieco rozszerzonej formie. 

Szymon Sutor: Propozycję o opracowaniu i współczesnej produkcji angielskiej muzyki baroku otrzymałem od Kai. Pamiętam jak dziś ten telefon i emocje, jakie mi towarzyszyły. W takich chwilach zazwyczaj mieszają się dwa skrajne odczucia. Jest pewna obawa i lęk przed poruszeniem dzieł wybitnych autorów, które często uważane są za „świętość”. Jednak ogromna ekscytacja przed konfrontacją z muzyką Mistrzów. Próba przefiltrowania jej przez własną wrażliwość przeważyła. No i oczywiście głos Kai! Uwielbiam ten stan i ten głos.

Czy barok jest muzyką uniwersalną?

Szymon Sutor: Z pewnością w muzyce baroku można odnaleźć mnóstwo intrygujących nut i fraz, które prowokują do takich szaleństw jak OFFbaroque. Naszym założeniem i celem było, aby ta muzyka stała się uniwersalna i próbujemy to udowodnić na każdym koncercie. Budujemy głębokie przestrzenie do własnych interpretacji i przemyśleń dla każdego odbiorcy. 

Kaja Mianowana: Jeśli uznajemy, że „uniwersalność” to określenie bliskoznaczne „dla każdego odbiorcy” – uważam, że nie. Nie każdy zainteresuje się również heavy metalem czy musicalem. Jest to epoka w muzyce, w którą warto się zagłębić i trzeba mieć odrobinę wrażliwości w sobie, żeby ją poczuć. Do mnie barok przemawia w tradycyjnej formie, ale zdecydowanie bardziej lubię eksperymenty na bazie barokowych harmonii i melodii. 

Czy łatwo jest zaadaptować te utwory na wersje współczesne, nowoczesne?

Szymon Sutor: Najważniejsza dla mnie jest szczerość i odwaga w poszukiwaniach swojego języka między nutami z tej epoki. I próba odnalezienia autentyczności na którą zwykle twórca poluje. Nie zastanawiałem się,  czy wypada tak lub inaczej opracowywać te utwory, ale z szacunku do kompozytorów baroku postanowiłem pozostawić bez zmian wszystkie tematy. To co się dzieje wokół, czyli rytm, harmonia, instrumentarium zostało bardzo mocno spreparowane i w zasadzie skomponowana od nowa. Nie są to łatwe zabiegi i wymagają głębokiego zastanowienia, ale mam nadzieję, że w tym wypadku udało się i projekt OFFbaroque zgrabnie i z uczuciem oddaje połączenie tych odległych światów. 

Program OFFbaroque zawiera wielkie przeboje baroku (np. Lament Dydony”), ale też utwory mniej znane. Jak wybieraliście utwory do projektu?

Kaja Mianowana: Wybraliśmy je wyłącznie na podstawie naszych upodobań. Cześć z nich śpiewałam podczas studiów i od zawsze brzmiały mi w uszach pomysły na ich nowoczesne wersje. 

Szymon Sutor: Głównym założeniem było opracowanie muzyki angielskiego baroku. W naszej opinii ta konkretna muzyka charakteryzuje się pewną dostojnością i zawiera poruszające tematy. Poczuliśmy bliskie powiązanie z wibracjami, jakie do nas docierają podczas odbierania tej sztuki.

Te aranżacje brzmią w sposób nowatorski, bliski elektronicznej muzyce klubowej, ale z zachowaniem ducha muzyki baroku.

Szymon Sutor: Tak jak wspomniałem wcześniej, zależało mi głównie na próbie autentycznego przekazu i odnalezieniu w tej muzyce swojego języka z ciągłą myślą o Kai głosie i jej wrażliwości. Chciałem uzyskać ciepłe i przyjemne brzmienia połączone z szeroką harmonią i wyszukanymi rytmami. Budowanie na bazie skrajności też jest mi bliskie podczas tworzenia różnych innych projektów, więc nie mogłem się temu oprzeć i tym razem.

Konfrontacja perkusji z klawesynem, czy analogowych syntezatorów z klasycznym głosem zbudowały już pewną narrację i pobudziły pewne wizje. Wspominając naszą pierwszą rozmowę o projekcie z Kają wiedziałem, że to zderzenie światów musi być słyszalne i widoczne gołym okiem, wciąż z szacunkiem do autorów.

Nie są to dosłowne odwzorowania utworów, czy ingerował Pan także w strukturę muzyczną?

Szymon Sutor: Przemyciłem kilka fragmentów gdzie pozwoliłem sobie na dopisanie instrumentacji, dodałem też wokalizy, wykorzystując szeroki i świetlisty głos Kai.

A jak śpiewa się takie barokowe aranżacje? Czy trzeba wykonywać je inaczej niż klasyczne arie barokowe? Co śpiewa się trudniej?

Kaja Mianowana: Jeśli chodzi o kwestie wykonawcze – jest to repertuar, który wymaga dobrej techniki wokalnej. Uważam, że moje warunki głosowe bardzo pasują do tej epoki. Śpiewając angielski barok mój głos brzmi jasno, lubię frazować w tym repertuarze i czuję się w nim dosyć swobodnie. W naszej wersji mogę przemycić sporo własnej osobowości artystycznej, nie trzymając się ciasnych kanonów wykonawczych. Robię to z ogromną satysfakcją. 

Na Hali Koszyki miał też premierę teledysk do utworu „Cold Song”, kręcony w zimowej scenerii Karkonoszy.

Kaja Mianowana: To nasz ulubiony utwór tego projektu. Docierają do nas głosy, że bardzo się podoba na koncertach, więc postanowiłam postawić właśnie na niego. Bardzo lubię sztuki wizualne i moje wieloletnie doświadczenie teatralne wzbudziło mój apetyt na pracę z kamerą. Realizatorów klipu poznałam podczas naszego koncertu w Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu. Tomek Kopczyński i Jędrzej Węzka bardzo szybko znaleźli pomysł na tę pieśń, a Robert Solski wymyślił do niego piękną historię, która nawiązuje do oryginalnej, operowej wersji.

Szymon Sutor: „Cold Song” wydaje się najbardziej popową odsłoną baroku w naszym projekcie. Skłoniło to do realizacji klipu i próby promocji tej muzyki szerszej publiczności. 

Kaja Mianowana: Mieliśmy szczęście zgromadzić wspaniałą 12-osobową ekipę, która nie tylko weszła na szczyt Śnieżki z całym osprzętem filmowym w bardzo trudnych warunkach pogodowych, ale też włożyła w to cały swój artyzm. Moje ujęcia były kręcone w podziemiach w bardzo niskich temperaturach, przy wysokiej wilgotności. Dzień później byłam chora, ale było warto. To było piękne (aż!) 5 dni zdjęciowych. Nie będę zdradzać szczegółów, ale naprawdę warto się przyjrzeć kto i dlaczego zamarza w tej opowieści. 

Czy projekt OFFbaroque ma ciąg dalszy? Czy sięgnięcie po inne epoki? A może repertuar polski?

Kaja Mianowana: Ja mam na to ogromny apetyt. Jednak takie przedsięwzięcia są bardzo kosztowne i wymagają ogromnej ilości pracy. Jeśli nadarzy się odpowiednia okazja lub zewnętrzna inicjatywa chętnie zrealizuję podobny projekt. Uwielbiam też włoski barok. 

Szymon Sutor: Z naszą agentką pracujemy nad kolejnymi koncertami. Chcielibyśmy pokazać ten projekt publice bardzo zróżnicowanej. Myślimy zarówno o koncertach w największych salach koncertowych, jak i podczas festiwali electro-pop. To chyba idealnie opisuje nasz cel podczas tworzenia tego albumu. Chcemy wciągnąć słuchaczy z przeciwnych stron do nowych dla nich światów i ich zauroczyć.

Kaja Mianowana: Marzę, aby kiedyś wykonać OFFbaroque na dużym festiwalu muzyki elektronicznej. Jest ich teraz wiele w Europie. Mam nadzieję, że przyszły rok będzie dla nas pod tym względem łaskawy. 

Jak wykonuje się taki repertuar w Hali Koszyki, która nie jest typową salą koncertową? Czy barok powinien być obecny w takich miejscach?

Szymon Sutor: Było to specyficzne miejsce, ale pozwoliło odkryć w tej muzyce jeszcze inne walory i ukryte tajemnice. OFFbaroque zagramy i w klubie, i w Narodowym Forum Muzyki. To projekt, który ma w sobie misyjność.

Kaja Mianowana: Jak najbardziej warto wykonywać ten projekt w różnorodnych przestrzeniach. W Koszykach mieliśmy zupełnie innego odbiorcę niż w filharmoniach czy NFM, ale to mnie tylko utwierdza w przekonaniu, że OFFbaroque porusza ludzi o różnorodnych gustach muzycznych. Podczas koncertów wyświetlamy piękne wizualizacje Marty Kaczmarek, choć niestety w Koszykach nie udało się tego zrealizować. Jeśli pyta mnie Pan czy wolę go śpiewać w filharmoniach – pod względem jakości skupienia i nagłośnienia owszem! Natomiast przestrzenie otwarte dla ludzi zyskują klimat dzięki spontanicznej reakcji odbiorców. To jest zawsze dla artysty piękna sprawa. W Koszykach byliśmy naprawdę mile zaskoczeni odbiorem tej raczej niełatwej muzyki. 

Bardzo serdecznie dziękuję za rozmowę. I życzę spełniania wszystkich Waszych marzeń muzycznych.

Tomasz Pasternak: Śpiewa Pani z towarzyszeniem klasycznego instrumentarium, ale muzyka, którą Pani wykonuje nie jest muzyką klasyczną.

Ronja: Definicje są bardzo trudne i zazwyczaj staram się unikać szufladkowania. Zawsze bałam się określenia „poezja śpiewana”, którym często mnie określano, chociaż sama słucham takiej muzyki i bardzo cenię twórców z tego gatunku. Największym komplementem, który mogę otrzymać to jest to, że moje piosenki brzmią jak zespół Anawa albo jak Grzegorz Turnau. To twórcy, na których muzyce się wychowałam. Miałam okazję też poznać jakiś czas temu Jana Kantego Pawluśkiewicza. Mogę śpiewać zarówno z kwartetem smyczkowym, jak i z harfą i wiolonczelą, które też są instrumentarium klasycznym. Także z towarzyszeniem fortepianu, czy orkiestry. Myślę, że moja muzyka to piosenka autorska, ten gatunek jest bardzo szeroki.

A skąd pomysł, żeby użyć do tego rodzaju repertuaru instrumentarium klasycznego? Nie ma tu perkusji, ani gitary, mamy natomiast skrzypce i wiolonczelę.

Wybór jest bardzo prosty, podyktowany po prostu moją estetyką. Szczerze mówiąc nie przepadam za gitarami i perkusją. Miałam okazję śpiewać w takim składzie, ale nie czułam się autentycznie z towarzyszeniem tych instrumentów. Jestem wykształconym muzykiem klasycznym po drugim stopniu szkoły muzycznej. Grałam na klarnecie, występowałam na przykład także w trio z wiolonczelą i ze skrzypcami. Brzmienie instrumentów klasycznych jest mi bardzo bliskie. Gdy zaczęłam komponować swoje autorskie utwory, a było to mniej więcej w 2016 roku, moim pierwszym pomysłem było po prostu to, by zaangażować skrzypce, altówkę, wiolonczelę -na tych instrumentach grali i nadal grają moi przyjaciele. Tak powstał kwartet smyczkowy, który towarzyszył mi na wielu wydarzeniach. W obecnym składzie z tego pierwszego nadal usłyszeć można Jana Kozaneckiego (wiolonczela), który dołączył do składu jako uczeń PSM II stopnia, a obecnie studiuje w The Royal Danish Academy of Music.

A czy uczyła się Pani śpiewu? W swoim frazowaniu ciekawie stosuje Pani przełamania rytmu, ale Pani głos jest też bardzo dobrze postawiony.

Tak, uczyłam się śpiewu. Unikałam tego przez bardzo długi czas, ponieważ bałam się, że to spakuje mnie w jakąś szufladkę. Obawiałam się, że zostanę ustawiona na czyjąś modłę i dostanę gotową regułę na swój głos bez instrukcji obsługi. Zaczęłam naukę śpiewu na początku u Katarzyny Winiarskiej, wykładowczyni Akademii Teatralnej w Warszawie, która uświadomiła, jak sprzężona jest ludzka psychika, intencje i ciało w śpiewaniu. Naukę kontynuuję teraz pod okiem Pauliny Mączki, trenerki wokalnej, która współpracowała np. z Marią Dębską przy roli Kaliny Jędrusik w filmie „Bo we mnie jest seks”. Jestem nauczycielką śpiewu, metodą poszukiwań różnych emocji i form wyrazu u innych ludzi ja też bardzo wiele zyskuję.

A czy lubi Pani operę?

Są opery, które uwielbiam, a są opery, do których kompletnie nie jestem przekonana. Kocham „Medeę” Cherubiniego, „Toskę” cenię za solówki klarnetowe, które ćwiczyłam w liceum. Słucham muzyki klasycznej dla przyjemności. Ale moim światem jest symfonika.

W Radiu Nowy Świat prowadzę cykliczny podcast „A Tutaj Klasyka”, poświęcony historii muzyki. Opowiadam o niej w sposób bardziej motywiczny. Mamy odcinki pod tytułem motyw oceanu albo morza. Idę przez epoki różnymi motywami tak, by było to dla słuchacza interesujące, by zapamiętał coś dla siebie.

Pani głos dobrze odnajduje się też w muzyce ludowej.

Studia magisterskie realizowałam na muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego i pracę magisterską pisałam na temat klarnetu w polskiej muzyce ludowej. W międzyczasie realizowałam badania etnomuzykologiczne. Dzięki nim dowiedziałam się, że najstarsza żyjąca osoba w mojej rodzinie, moja 95-letnia prababcia była śpiewaczką weselną. Mieszka przy granicy, bardzo blisko Ukrainy. Nagrywałam na dyktafon piosenki śpiewane przez moją prababcię i zaczęłam doceniać te korzenie. Ona przekazała mi utwory, których uczył ją jej pradziadek. Na początku koncertu w Hali Koszyki chciałam pokazać, że często odrzucamy korzenie i gdzieś marginalizujemy miejsce, z którego wychodzimy, stąd pojawiły się nieklasyczne utwory „Oj chmielu” i „A gdzież moje kare konie”, które dla mnie brzmią, jak pola i łąki Lubelszczyzny, które pamiętam z dzieciństwa i których doświadczam, jak wracam w rodzinne strony.

Czy podobnie jest z tekstem „Pamięci jaskółek”?

Napisałam go, gdy leżałam w parku, patrzyłam się w niebo i obserwowałam jaskółki, które są tak delikatne i kruche. Gdybym miała w ręku nóż i przecięła niebo, one by pospadały. To dosyć abstrakcyjne, ale wyobraźnia człowieka nie zna granic. Ten tekst jest bardzo zakorzeniony w naturze. Jaką moc ma natura wobec człowieka, a człowiek w obliczu praw natury? Myślę, że to jest ciekawe nawiązanie do muzyki i do mojego rozwoju. Także dlatego występuję z klasycznym instrumentarium, ponieważ brakuje mi takiej muzyki na scenie. Gdy przyjeżdżam na jakiś festiwal, czy koncert – wszyscy się dziwią, że „tak się teraz nie gra”… a jednak jestem. Współcześni artyści na komercyjne wydarzenia przyjeżdżają z komputerami, syntezatorami, a nie z żywymi instrumentami. Ale na przykład ludowa piosenka „Oj, chmielu”, która jest weselną pieśnią przejścia ze stanu panieństwa do stanu panny młodej wywołuje wielkie wrażenie na słuchaczach, a dla mnie jest niemal tak oczywista, jak solmizacja. Znów wracamy tutaj do poczucia tego, że to co już posiadamy jest wystarczające i nieoczywiste dla wszystkich. Najważniejsze jest, by nabrać dystansu i zobaczyć swoją wartość z perspektywy.

Publiczność dobrze to odbiera.

Informacje zwrotne, które do nas wracają po koncercie są naprawdę życzliwe. To pokazuje mi i uświadamia, że do tych korzeni warto wracać i ludzie wręcz oczekują takich powrotów.

Ale warto też tonąć w kwiatach jak zaśpiewała Pani w jednej z ostatnich piosenek.

Malarze w niezwykły sposób przedstawiają ogrody. Wystarczy popatrzeć na malarstwo, chociażby impresjonistyczne. Czerpię inspiracje z innych dziedzin twórczości życia. Mam w pamięci Lusławice i wspaniałe ogrody Krzysztofa Pendereckiego, czy chociażby Łazienki podczas Koncertu Chopinowskiego i piękne róże, które tam kwitną. Muzyka i kwiaty gdzieś się łączą i przeplatają na tym poziomie piękna. Ale kwiat, żeby zakwitnął musi być ukorzeniony. Wszyscy musimy mieć korzenie.

A jak śpiewa się w Hali Koszyki, która nie jest oczywistą przestrzenią koncertową?

Muszę przyznać, że miałam trochę obaw. Bałam się, że będą dekoncentrowały mnie dźwięki płynące z dołu, z przestrzeni barowej. Ale wcześniej byłam na kilku Midnight Concert. Pamiętam występ Owczarek-Łoboda Duo. Słyszałam klawesyn, ale także ekspres do kawy, gwarne rozmowy i kostki lodu wsypywane w masowej ilości. Te dźwięki mnie szczerze mówiąc urzekły. Stwierdziłam, że jest to sytuacja, w której sacrum spotyka profanum. Wszystkie „hałasy” pokazują mi, jak cenna w tej przestrzeni jest muzyka i jak warto się zatrzymać, pochylić nad nią. Teraz wychodząc na scenę nie miałam absolutnie żadnych oczekiwań, byłam skoncentrowana na swojej sztuce i nie zauważyłam ani jednego zewnętrznego dźwięku. Ale podczas swojego występu tracę poczucie czasu, zatracam się w tym wszystkim, co nie oznacza, że robię pewne rzeczy mechanicznie – każdy koncert nie jest taki sam, „nic dwa razy się nie zdarza”.

Bardzo serdecznie dziękuję za rozmowę. I życzę, żebyśmy zawsze tonęli w kwiatach.

Ja też dziękuję i zapraszam na kolejne koncerty. Chcę eksperymentować i tworzyć dla słuchaczy nowe programy, nowe historie – pozwalać się przez to poznawać i popularyzować w obecnym szybkim świecie tę bardziej wymagającą sztukę muzyczną polegając na swoim talencie i talentach znakomitych muzyków – moich przyjaciół.