Orkiestra i Chór Filharmonii Krakowskiej od kilku lat bierze udział w dwóch muzycznych świętach poświęconych twórczości Łabędzia z Pesaro. W 2024 roku w Krakowie odbyła się już VI edycja „Royal Opera Festival”. Wydarzenie odbywa się od 2019 roku, organizowane jest przez Stowarzyszenie PASSIONART oraz Filharmonię im. Karola Szymanowskiego w Krakowie. Od samego początku ROF współpracuje z wielkim festiwalem w Niemczech, „Rossini in Wildbad. Belcanto Opera Festival” . Dzieła operowe prezentowane są w postaci scenicznej, półscenicznej lub koncertowej, a większość z nich, prezentowanych później w Bad Wildbad, odbywa się wcześniej, zwykle w tej samej obsadzie w Krakowie. Rejestracji „Elisabetta, regina d’Inghilterra” dokonano w lipcu 2021 roku w Teatrze Słowackiego w Krakowie podczas festiwalu Royal Opera Festiwal oraz w Offene Halle w Bad Wildbad.

Miałem przyjemność uczestniczyć w wykonaniach „Hermiony” i „Armidy” podczas IV edycji Royal Opera Festival i rzeczywiście jak stwierdził Krzysztof Skwierczyński była to radość słuchania. Orkiestra Filharmonii Krakowskiej (…) od pierwszych taktów zagrała po mistrzowsku – pisał recenzent na portalu ORFEO. – Jestem pewien, że niemała to zasługa doskonałego dyrygenta, Antonino Foglianiego, swoją drogą godnego kontynuatora – co słychać było w czasie całego spektaklu – legendy rossiniowskiej interpretacji, Alberto Zeddy. (…) Dyrygent dbał o piękne brzmienie orkiestry. (…) Fogliani to troskliwy partner dla wokalistów, reagował na każde ich spowolnienie bądź przyspieszenie, czuł, kiedy skatowanemu koszmarnie trudnymi fragmentami śpiewakowi czy śpiewaczce dać chwilę oddechu i odpoczynku. To naprawdę wielki mistrz.

„Hermiona” to dzieło, które wymaga ogromnych sił wykonawczych: sopranu, kontraltu i dwóch wytrzymałych, sprawnych tenorów; najpewniej z tego też powodu jest tak rzadko prezentowane na scenach i estradach. Prapremiera odbyła się 27 marca 1819 roku w neapolitańskim teatrze San Carlo, była wielkim fiaskiem, a opera została zapomniana na ponad 150 lat. Libretto oparte na mitologii greckiej i historii wojny trojańskiej opowiada o losach Hermiony, córki Heleny Trojańskiej i Menelaosa, siostrzenicy Klitajmestry i Agamemnona. Adaptacji sztuki „Andromacha” Jeana Racine’a na potrzeby operowego libretta dokonał Andrea Leone Tottola.

W Bad Wildbad wystąpiła ta sama krakowska obsada, tu także dyrygował Antonino Fogliani i powyższe słowa można odnieść do najnowszej płytowej rejestracji „Hermiony”. Serena Farnocchia, sopranistka wykonująca partię tytułową jest w nagraniu wspaniała, śpiewa z odwagą i brawurą techniki belcanta, doskonale poruszając się nie tylko w piekielnie trudnych technicznie koloraturach, ale też tworząc wielką wokalną kreację. W jej wykonaniu wielka scena obłędu II aktu jest pełna wokalnych niuansów, od szaleństwa z miłości do intrygi i podżegania do zbrodni. To jedna z najlepszych obecnie artystek, która dogłębnie jest w stanie kreować bohaterki belcanta, Farnocchia ma także niesłychaną wręcz wyobraźnię wokalną.

Aurora Faggioli kreująca Andromachę to klasyczny mezzosopran, ciemny i jedwabisty w barwie. Artystka jest w stanie wzruszyć w swojej interpretacji przede wszystkim ukazaniem rozpaczy (to wdowa po Hektorze), ale także niepokojem o przyszłość syna, umiejętnie stosując wyrazy wokalnej desperacji, choć mogłoby tu być więcej szaleństwa, zwłaszcza w użyciu rejestru piersiowego.

Bardzo trudną rolę tenorową Orestesa śpiewał Patrick Kabongo, który wykonał ją z ogromnym zaangażowaniem, nie przekraczając jednak granic szarży swojego elastycznego tenora. Równie wymagająca jest partia Pyrrusa, Moisés Marín prezentował nieskazitelne belcanto, a jego głos w każdym rejestrze, zwłaszcza w świetlistej górze świecił indywidualnym blaskiem. Tenor Chuan Wang (Pilade) oraz bas-baryton Jusung Gabriel Park (Fenicio) błysnęli zwłaszcza w pięknym muzycznie duecie. Bartosz Jankowski (Attalo) ukazał piękny w barwie głos i dobrą technikę. W koncercie i nagraniu podobała mi się Mariana Poltorak (Cleone), która doskonale czuje nie tylko Rossiniego, lecz także dramatyczne belcanto. Szkoda, że tak mało ma do zaśpiewania Katarzyna Guran (Cefisa), w swoich nielicznych wejściach artystka pokazała piękny i mocny głos. Monumentalnie i złowrogo brzmi Chór Filharmonii Krakowskiej. Zarejestrowano spektakle „Hermiony” 16 i 23 lipca 2022 roku w Trinkhalle, płyta jest świetnie nagrana, producentem muzycznym była Małgorzata Albińska-Frank, inżynierem dźwięku Robert Müller.

W swoich impresjach po wykonaniu „Amidy” w Krakowie „Wojna czterech tenorów i czarodziejka” zachwycałem się nie tylko pojedynkiem głosów męskich, lecz także wykonawczynią partii tytułowej. „Armida”, baśniowa opera Gioachina Rossiniego została wykonana w Polsce po raz pierwszy od ponad dwustu lat -pisałem. – Dzieło, stawiające niezwykłe wymagania obsadowe zabrzmiało w Krakowie pełnią blasku. Wszyscy soliści pokonali wokalne trudności swoich partii w sposób brawurowo doskonały. Podobnie jest w nagraniu zarejestrowanym 15 i 20 lipca 2024 roku w Trinkhalle w Bad Wildbad, ta płyta także od strony muzycznej nagrana jest audiofilsko, producentem była także Małgorzata Albińska-Frank, inżynierem dźwięku Robert Müller.

To jedyne w karierze Rossiniego dzieło traktujące o mocach nadprzyrodzonych, kompozytor nie lubił wątków fantastycznych, a może one w jego czasach nie były po prostu modne. Libretto oparte na „Jerozolimie wyzwolonej” Torquata Tassa było przez lata bardzo popularne, o tajemniczej czarodziejce powstało co najmniej kilkanaście utworów.

Prapremiera, w listopadzie 1817 roku, była wystawiona, jak wieść niesie, z ogromnym przepychem i ogromnym, jak na owe czasy wykorzystaniem możliwości scenicznych. Były nimfy, demony, rydwany ciągnięte przez smoki, a nawet sztuczne ognie. Jednak produkcja nie odniosła oczekiwanego sukcesu. Być może dlatego, że opera jest wielkim duetem miłosnym, nie ma prawie dramatycznej akcji i poza tytułową bohaterką brakuje wyrazistych bohaterów. Dzieło, o czym dziś się przekonujemy niewątpliwie przerosło swoje czasy, także jeśli chodzi o oryginalny język muzyczny. Jedyna aria Armidy uznawana jest za jeden z najtrudniejszych utworów napisanych na koloraturę dramatyczną, z czym tak doskonale poradziły sobie Maria Callas, Cristina Deutekom czy June Anderson.

Chińska sopranistka Fan Zhou, kreująca tę patię w Krakowie doskonale sobie z nią poradziła. Ale w nagraniu z Bad Wildbad Armidę śpiewa niestety z umiarkowanymi sukcesem hiszpańska sopranistka Ruth Iniesta, posługująca się siłowym brzmieniem, mało selektywną koloraturą i brakiem wyczuciem belcanta. Jest to najsłabszy element tego brawurowego skądinąd nagrania.

Tenorzy są doskonali i toczą ze sobą wspaniałą wokalną wojnę. Każdy z nich, operując inną wrażliwością i techniką w sposób perfekcyjny potrafił zmierzyć się w inny sposób ze stylem śpiewania Rossiniego. Michele Angelini jako Rinaldo, najważniejszy męski bohater w „Armidzie”, wszechobecny w duetach miłosnych i ansamblach, wykazał się wnikliwym wyczuciem techniki belcanta, popisując się „naddźwiękami”, atakując je niejako z góry. Słodkością głosu, swobodą i fantazją interpretacji w partii Gernanda błysnął Patrick Kabongo. Moisés Marin w podwójnej kreacji Ubalda i Goffreda zaprezentował szlachetne i nieco mocniejsze brzmienie tenorowe. Chuan Wang (Carlo i Eustazio) udowodnił piękno legata i swobodę gór. Dramatyczne zacięcie pokazali też bas-baryton Jusung Gabriel Parka w rolach Idraotte i Astarotte.

Orkiestrę oraz Chór Filharmonii Krakowskiej poprowadził hiszpański dyrygent José Miguel Perez-Sierra, który wykazał się wielką fantazją, jeśli chodzi o wyczucie tempa, bardzo podoba mi się jego wolna, niemalże żałobna uwertura. Perez-Sierra doskonale partnerował też solistom, czuwając nad muzycznym przebiegiem ich indywidualnych kadencji i pozwalając im na wokalne popisy.

W ostatnich miesiącach to kolejny polski operowy akcent w fonograficznej działalności firmy Naxos, po „Parii” Stanisława Moniuszki z Teatru Wielkiego w Poznaniu pod dyrekcją Jacka Kaspszyka.

Jak pisze Piotr Kamiński w nieocenionym i wielokrotnie cytowanym na łamach ORFEO leksykonie „Tysiąc i jedna opera”, Henry Purcell pozostaje nie tylko największym kompozytorem angielskim, lecz jednym z najpiękniejszych, najczystszych geniuszy w dziejach muzyki. „Dydona i Eneasz” to jego jedyna kompletna opera, choć artysta pozostawił po sobie kilka „pół-oper”, utworów na pograniczu deklamacji, baletu i śpiewu, jak np. „Indiańska Królowa”, „Królowa Elfów”, czy „Król Artur”. O jego drodze kompozytorskiej i przejściu od muzyki sakralnej do dzieł scenicznych fascynująco pisze z kolei Piotr Iwicki w tekście „Historia wiecznie żywa” zamieszczonym w programie do warszawskiego spektaklu. Autor przywołuje też obecność Purcella w pop-kulturze i wspomina „Muzykę na śmierć Królowej Mary”, wykorzystana w elektronicznej przeróbce Wendy Carlos w wybitnym, choć do dziś szokującym filmie Stanleya Kubricka „Mechaniczna pomarańcza” z niezapomnianą rolą Malcoma McDowella. Finalna aria Dydony stała się „evergreenem”, wielkim przebojem muzyki barokowej, wykonywanej przez wiele artystek i artystów, transponowana na wszystkie możliwe sposoby.

Dydona, jak Ariadna, Fedra, Armida czy Medea były bohaterkami kilkudziesięciu oper, z których większość jest dziś kompletnie zapomniana. „Eneidą” Wergiliusza według libretta Pietra Metastasia inspirowali się m. in. Domenico Sarro, Leonardo Vinci, Baldassare Galupi, Johann Adolph Hasse, Niccolò Jommelli, Tommaso Traetta, Niccolò Piccinni, czy Saverio Mercadante. Kartagińska królowa jest także główną postacią drugiej części monumentalnego dzieła Hectora Berlioza „Trojanie”.

Purcell napisał swoje dzieło do libretta Nahuma Tate’a, angielskiego poety pochodzenia irlandzkiego, krytykowanego jednak za powtórną adaptację sztuk Szekspira, a nade wszystko nowe, optymistyczne zakończenie „Króla Leara”. Prapremiera „Dydony i Eneasza” Purcella owiana jest tajemnicą, prawdopodobnie zabrzmiało ono 1689 roku w Londynie w Boarding School for Girls. W Polsce to dzieło wystawiono w 1979 roku w Gdańsku, w 1980 roku w Krakowie (pod dyrekcją Ewy Michnik w reżyserii Laco Adamika), a także w 1995 roku w Warszawskiej Operze Kameralnej, wspaniałą interpretatorką partii tytułowej była i jest Olga Pasiecznik.

W najnowszej polskiej inscenizacji w Warszawskiej Operze Kameralnej Tomasz Cyz wyczerpująco wykorzystał angielski idiom muzyki Purcella. Reżyser nie tylko przeniósł tę uniwersalną opowieść w czasy bardziej współczesne (tu w lata 50.i 60), lecz także potrafił wzbogacić tę historię o barwy angielskie. Spektakl jest bardzo brytyjski i wszystko dzieje się w atmosferze Windsoru. Przybycie bohatera na dwór królowej to polityczna uroczystość na dworze, z oficjalnym powitaniem i przemówieniami. Zawody na cześć gościa w akcie II to gra w golfa i atmosfera pikniku, przypominającego niemalże festiwal w Glyndebourne. Ciekawa jest scena, kiedy usiłujący wygrać Eneasz zaprasza do gry Dydonę, która nieśmiało się krygując zwycięsko trafia do celu.

Samobójstwo Królowej to upajająca plastycznością obrazu scena zejścia do grobu, w tym przypadku to pogrzeb władczyni, która z własnej i nieprzymuszonej woli zstępuje w zaświaty w katedrze w Westminster. W tej inscenizacji nawet deszcz i scena z parasolami nawiązuje do pogody na Wyspach, tam przecież prawie cały czas pada. Także scena z chórem rozbawionych i pijanych marynarzy, do których musi dołączyć Eneasz jest w swojej istocie bardzo szekspirowska. Scenografia i stylowe kostiumy są autorstwa Natalii Kimikado, choreografię stworzyła Weronika Bartlod, a za reżyserię światła odpowiedzialna była Katarzyna Łuszczyk.

Realizacja „Dydony i Eneasza” została nagrodzona Teatralną Nagrodę im. Jana Kiepury za najlepszy spektakl roku (ex aequo z „Turandot” w Operze Krakowskiej”). Reżyser Tomasz Cyz w opublikowanym wywiadzie w książce programowej mówi o braku w dramaturgicznym przebiegu libretta zawiązaniu relacji miłosnej między protagonistami. Stąd podczas uroczystości dodane zostały dwa wielkie utwory (i przeboje) Purcella: „Music for a while” oraz „Cold Song”, pochodzące z jego innych dzieł. Nie do końca jednak wybrzmiewa w tej inscenizacji motyw rozstania, to Dydona odtrąca Eneasza, który zmuszony jest odbudować Troję. Ciekawie natomiast poprowadzone są scenicznie wszechobecne postacie Czarownicy i Wiedźm. To bardziej intrygantki, niż osoby obdarzone złowrogą mocą tajemną, zło może czaić się wszędzie, a zagrożenie może przyjść po prostu z normalnej ludzkiej chciwości, zawiści, czy zazdrości. Czarownica chce przejąć tron, napawać się cudzym nieszczęściem i być szczęśliwą z upadku królowej tak normalnie, po ludzku. Przekonująca była w swojej zapalczywej walce demoniczna Roksana Wardenga, a także dwie towarzyszące jej Wiedźmy (Anna Koehler i Justyna Rapacz).

Pięknie wędruje po scenie i rozpacza Dorota Szczepańska w roli Dydony, kilka tygodni wcześniej śpiewaczka brawurowo wykonała tutaj Kleopatrę w „Juliuszu Cezarze” Georga Friedricha Händla. Jej ciemny w barwie sopran rozbłyska i wzrusza w finałowym lamencie, artystka potrafi zapowiedzieć dramat także w pierwszych pojawieniach się na scenie, wiadomo, że jej związek z Eneaszem nie będzie miłością szczęśliwą. Z ogromnym uczuciem wyśpiewała partię Belindy Joanna Sojka, bardzo dobrą Damą Dworu była Sylwia Olszyńska, pewna siły słodyczy wokalnej i scenicznej, przedstawiona w Prologu jako Lady Ann. Artur Janda był monumentalnym Eneaszem, świetnym postaciowo i doskonale brzmiący nawet, jeśli miejscami wykonywał tę partię odrobinę za mocno.

Nad wszystkim czuwał belgijski dyrygent Dirk Vermeulen prowadząc Orkiestrę Instrumentów Dawnych MACV Warszawskiej Opery Kameralnej w sposób bliski duchowi epoki Purcella, dbając o piękne, pełne dynamicznych niuansów brzmienie.