„Nabucco” to trzecia opera napisana przez Giuseppe Verdiego, ale pierwsza, która okazała się jego wielkim sukcesem. To powodzenie trwa do dziś i jest to jedno z najczęściej wystawianych dzieł Mistrza z Buseto. Co ciekawe, jest to opera przede wszystkim o żądzy władzy, wątek miłosny jest zarysowany pobocznie. Poprzez opowieść zniewolonego narodu Judejczyków kompozytor ukazał historię, która może zdarzyć się zawsze i wszędzie, wojny rozgrywają się także teraz.

Tym tropem poszedł reżyser Tomasz Janczak, dla którego jest to już trzecia realizacja „Nabucca”. We wrocławskim spektaklu, podejście inscenizacyjne jest dość tradycyjne. Nie jest to jednak kolejna, piękna, ale nic nie wnosząca produkcja. Dosłownie poraża finałowa scena tego przedstawienia, która jest jakoby zapowiedzią tego, co może się w przyszłości wydarzyć i co się niestety dzieje. Na projekcjach wyświetlono bowiem obrazy wojny z różnych czasów, a także portrety dyktatorów, obok Hitlera i Stalina nagle pojawiła się podobizna Putina. To bardzo odważny zabieg i ważny głos w sprawie inwazji na Ukrainę, po raz pierwszy chyba podejmujący ten bolesny temat w polskim teatrze operowym. Ale to także tłumaczy, dlaczego autor inscenizacji przyjął tak klasyczny klucz. Wojna jest uniwersalna, „Nabucco” to także opowieść o bogach i zabijaniu kultury ciemiężonego narodu, tu poprzez religię.

Piękna, przytłaczająca monumentalnością scenografia Mariusza Napierały dobrze ilustruje dramat Żydów. Pełne przepychu są kostiumy Małgorzaty Słoniowskiej, ciekawą reżyserię światła zaproponował Marcin Nogas. Ono też jest duszne, tak jakby dla Izraelitów przestało świecić słońce. Bardzo podobało mi się rozwiązanie słynnego kwartetu z II aktu, tu promień pada kolejno na dołączających się do śpiewu solistów.

Od strony muzycznej spektakl był znakomity. Wspaniale zaśpiewała morderczą partię Abigaille Karina Skrzeszewska, nie bojąc się używać mięsistych dźwięków piersiowych, doskonale brzmiąc w górach i skutecznie przebijając się głosem w scenach zbiorowych. Ta rola uchodzi za jedną z tzw. partii przeklętych, mogącą, jeśli niewłaściwie się ją zaśpiewa zniszczyć głos. Skrzeszewska wykonała ją bardzo swobodnie, operując także różnymi odcieniami interpretacji, jak inna jest Abigaille w dramatycznym wejściu I aktu, jak różni się jej finałowa aria śmierci, którą artystka wykonała miękko i wzruszająco. Demonicznym Nabucciem był Mikołaj Zalasiński, który z tą partią mierzy się regularnie. Artysta nie boi się używać ostrych środków aktorskiego wyrazu i tworzy pełnokrwistą Verdiowską kreację.

Bas Grzegorza Szostaka w partii Zachariasza rozwijał się w miarę trwania spektaklu, choć na początku wydawał się lekko niedysponowany. To bohaterska postać, ale w wielu miejscach pełna liryzmu, co artysta potrafił wyrazić wokalnie i aktorsko. Słabiej muzycznie zarysowane są partie Izmaela (bardzo dobra forma Tomasza Kuka) oraz Feneny (pełna wokalnego dramatyzmu Jadwiga Postrożna).

Ale jednym z najważniejszych bohaterów jest także chór, prawie cały czas obecny na scenie. Nigdy później w swojej operowej twórczości Verdi nie rozwinie tak kompleksowo jego roli. I świetnie zabrzmiał Chór Opery Wrocławskiej przygotowany przez Annę Grabowską-Borys, za przygotowanie chóru dziecięcego odpowiedzialna była Liliana Jędrzejczak. Artyści śpiewali wyraziście i mocno, a gdy trzeba potrafili też wzmocnić dynamikę występu pięknym frazowaniem piana.

Bardzo dobrze grała orkiestra pod dyrekcją Giorgio Crociego, który od 2023 roku jest pierwszym dyrygentem gościnnym Opery Wrocławskiej. To pierwsza premiera operowa przygotowana i zadyrygowana przez Maestra, który wcześniej poprowadził słynną, sfilmowaną „Toskę” z udziałem Aleksandry Kurzak i Roberto Alagni, partię barona Scarpii kreował w tym przedstawieniu właśnie Mikołaj Zalasiński. Croci to artysta doskonale czujący operę, muzycy orkiestry pod jego batutą dosłownie śpiewali, było to wykonanie pełne dynamiki i mocy.

Tej jesieni już po raz dwunasty odbywa się nad Wisłą Festiwal Oper Barokowych, organizowany przez Warszawską Operę Kameralną. Trwająca ponad dwa miesiące impreza wypełniona jest – jak mówi dyrektorka WOK, Alicja Węgorzewska-Whiskerd –spektaklami operowymi, koncertami i recitalami, których istotnym elementem będzie ukazanie oddziaływania muzyki baroku na kompozycje tworzone w czasach nam bliższych, w szczególności na muzykę XX wieku.

Do wyróżniających się punktów tegorocznego festiwalu należą z pewnością cztery spektakle nowej inscenizacji opery Georga Friedricha Händla „Giulio Cesare” (HWV 17). Reżyserem i autorem inscenizacji warszawskiego przedstawienia jest Włodzimierz Nurkowski, a kierownikiem muzycznym – Adam Banaszak, który debiutuje w tej roli w teatrze w Alei Solidarności.

Dzieło Händla zostało ukończone w 1724 roku i skomponowane dla Królewskiego Teatru Haymarket. Twórcą libretta był Nicola Francesco Haym. W programie warszawskiej premiery „Giulio Cesare” czytamy: Jaka jest więc ta muzyka, którą skomponował Haendel? Różnorodna, teatralnie celowa i celna, samodzielnie doskonała i jednocześnie najściślej stopiona z dramaturgią. To jedna z pereł literatury muzycznej baroku. Przy tym klejnot wymagający odpowiedniego oszlifowania, tak, aby lśnił blaskiem jak najjaśniejszym. Oczekiwania wobec wykonawców są więc bardzo wysokie: właściwie każda z ról obliguje śpiewaka lub śpiewaczkę do wykorzystania w pełni swoich umiejętności wokalnych i aktorskich, ukazania skrajnych emocji – czasem szyderstwa, wybuchu gniewu, ale też smutku czy miłosnego spełnienia.

Do warszawskiego przedstawienia „Giulio Cesare” zaangażowano dwie bardzo dobre obsady. W pierwszym spektaklu udział wzięli gościnnie trzej znakomici śpiewacy o światowej renomie i na co dzień występujący w teatrach operowych Europy, Stanów Zjednoczonych i Australii. Tytułową rolę Cezara wykonał ukraiński kontratenor Yuriy Mynenko, Sesta zaśpiewał Amerykanin Ray Chenez, natomiast rola Tolomea przypadła altowi, Nicholasowi Tamagni. Obok nich pojawili się na scenie: Dorota Szczepańska jako Kleopatra, Joanna Motulewicz jako Kornelia, Artur Janda – Achilla, Łukasz Górczyński – Curio i Artur Plinta – Nireno. I, jak powiedział po premierze jeden z widzów, była to „obsada marzeń”. Artyści ujęli publiczność wokalną wirtuozerią, świetnym poprowadzeniem postaci i emocjonalną głębią.

W świetnym tempie poprowadził też Orkiestrę Instrumentów Dawnych WOK Adam Banaszak. Wielobarwna, wyrazista i przykuwająca uwagę była także bez wątpienia inscenizacja Włodzimierza Nurkowskiego, będąca niebanalną i odważną grą z konwencjami. Motywy nawiązujące do czasów antycznych Egiptu i Imperium Rzymskiego przeplatały się tu z symbolami współczesnej kultury popularnej. Starożytni bohaterowie, których znamy z mitologii i podręczników historii, w kostiumach herosów współczesnej wyobraźni: Edwarda Nożycorękiego, Assasina Creeda czy choćby Diuny. Unoszący się nad wszystkim powiew erotycznego pożądania, zemsty i umocnienia władzy, walki i śmierci z krwią na dłoniach podkreślał mocny charakter spektaklu.

Premiera zakończyła się jak najbardziej zasłużoną długą owacją dla wszystkich wykonawców i całego zespołu przygotowującego inscenizację. A Warszawska Opera Kameralna zyskała kolejny mocny punkt w swoim repertuarze. Oby regularnie do niego wracano!

Były to podobno ostatnie słowa wielkiego artysty, który zmarł na atak serca w klasie podczas pracy z młodymi adeptami wokalistyki. Sama rocznica urodzin Didura to, jak wyjaśnili na początku koncertu prowadzący – Katarzyna Sanocka i wielki znawca opery, krytyk i dziennikarz muzyczny Piotr Nędzyński – rzecz trochę umowna, bo nie do końca wiadomo, czy śpiewak przyszedł na świat w Wigilię w 1874 czy w 1873 roku.

Sam galowy koncert „Śpiewajcie dalej… Nie przerywajcie!”, który przygotowała Opera Śląska w Bytomiu – organizator V Międzynarodowego Konkursu Wokalistyki Operowej im. Adama Didura – stał się okazją nie tylko do złożenia hołdu patronowi wydarzenia, ale również do ukazania w pełni urody, mocy i możliwości basowego głosu (z niewielkimi wycieczkami w inne skale). Po części oficjalnej, na którą złożyły się powitania najważniejszych gości, jurorów konkursu i jego uczestników, zabrzmiały fragmenty z oper, w których występował Adam Didur – od Moniuszkowskich „Halki” i „Strasznego dworu” poprzez dzieła Mozarta, Rossiniego, Verdiego i Giordana.

Wszystkim występującym solistom, chórowi i baletowi Opery Śląskiej w Bytomiu towarzyszyła jej orkiestra pod czujną, gościnną batutą Yaroslava Shemeta. Może nawet młody maestro prowadził orkiestrę zbyt asekuracyjnie, zdawał sobie zapewne sprawę, że powinien przede wszystkim partnerować zaproszonym śpiewakom, którzy w krótkich niekiedy ariach mieli za zadanie nie tylko zachwycić publiczność urodą głosu, ale stworzyć czasami bardzo skomplikowane portrety swych bohaterów. Miał też niełatwe zadanie, soliści stali bowiem na proscenium za jego plecami. O tym, kogo i w czym usłyszymy informował nas ze swadą i znajomością rzeczy, choć może czasem zbyt szczegółowo, Piotr Nędzyński – ale był przy tym istną skarbnicą ciekawostek z historii opery.

Operze Śląskiej po raz pierwszy udało się zaprosić na swoją scenę Rafała Siwka, naszego znakomitego basa występującego na scenach całej Europy, a także w Japonii i w Ameryce Południowej. Miałam już przyjemność słuchać artysty na żywo w Bolonii oraz ostatnio w „Medei” w Warszawie, ale jego występ w Bytomiu wywarł na mnie największe wrażenie. Nie tylko dlatego, że wybrał on na swój występ prawdziwie spektakularne arie – choć każda z nich była w zupełnie innym nastroju, ale także ze względu na wyjątkową moc i piękno głosu oraz wielką emocjonalność przekazu.

Siwek wykonał arię Filipa z opery „Don Carlos” Verdiego, w której jego głos brzmiał prawdziwie aksamitnie, a w drugiej części wieczoru arię tytułowego Attyli, również Verdiego. Dwa portrety odmiennych władców, odmiennych rozterek i różnie zakończone: u Filipa – rozpaczą, u Attyli – stalową groźbą. Ponadto artysta olśniewająco zaprezentował się w dwóch duetach z wyśmienitymi partnerami. Właściwie stworzyli oni prawdziwe aktorsko-wokalne etiudy bez użycia kostiumów i scenografii. Była to scena z Wielkim Inkwizytorem (Aleksander Teliga) z „Don Carlosa” – słynny pojedynek dwóch basów i duet z Eziem, rzymskim wodzem (Andrzej Dobber) z „Attyli” – także scena sporu i mierzenia sił.

Aleksander Teliga, ceniony na scenach polskich, ale i europejskich bas związany z bytomską sceną wykonał także arię da Silvy z „Ernaniego” i bardzo udanie Zachariasza „Oh chi piange”? z „Nabucca”, którą to partię śpiewał podobno w swoim życiu już ponad 800 razy!

Z kolei Andrzej Dobber, jedyny w tym gronie baryton i – przypomnijmy – dyrektor artystyczny tej edycji Konkursu im. Didura – zaśpiewał przejmująco i z dramatycznym wyrazem arię Gerarda z opery „Andrea Chénier” Umberta Giordana.

Zachwyciła mnie także Rusłana Koval – dla odmiany jedyny w tym gronie sopran – która z charme godnym prawdziwej divy, niezwykle dźwięcznym głosem zaśpiewała komiczny duet z Grzegorzem Szostakiem z „Don Pasquale” Donizettiego, a następnie arię Rozyny z „Cyrulika sewilskiego” Rossiniego.

Z „Cyrulika” pochodziła też kolejna basowa aria, swego rodzaju przebój – aria o plotce Don Basilia, którą z wielką vis comica, ale słabiej wokalnie wykonał wspomniany Grzegorz Szostak. Dość podobał mi się Zbigniew Wunsch w arii „katalogowej” Leporella, ale jego interpretacja była zbyt jednostajna. Ulubieniec miejscowej publiczności Bogdan Kurowski wystąpił jako Skołuba, ale jego głos największą świetność ma już chyba za sobą.

Nie zmienia to faktu, że wspomnienie „Śpiewajcie dalej… Nie przerywajcie!”, niezwykłego koncertu o tak ciekawym repertuarze i z prawdziwie wystrzałowym finałem, jakim był opisany już duet z „Attyli” (czemu właściwie ta opera jest tak mało znana?) pozostanie na pewno na długo w pamięci melomanów, którzy mieli okazję go wysłuchać.